Een echte noodzaak?

Binnen de Europese Unie zijn ethische commissies dierproeven verantwoordelijk voor het beoordelen van onderzoeksprojecten waarbij proefdieren worden gebruikt. In Vlaanderen zijn er momenteel 18 van dergelijke commissies actief, die gezamenlijk toezicht houden op ongeveer 120 proefdierlaboratoria. In 2020 gaf de Vlaamse overheid de opdracht aan Technopolis Group om een evaluatietool te ontwikkelen en toe te passen om de werking van alle Vlaamse ethische commissies dierproeven te evalueren. Dit artikel biedt een samenvatting van het recent gepubliceerde rapport van Technopolis, waarin de resultaten en aanbevelingen van deze evaluatie worden gepresenteerd.

Op 14 maart 2024 heeft het parlement van de Australische staat Nieuw-Zuid-Wales wetgeving aangenomen om gedwongen zwem- en inhalatietesten op dieren te verbieden. Deze historische overwinning maakt van Nieuw-Zuid-Wales het eerste rechtsgebied ter wereld dat deze twee invasieve en controversiële onderzoeksmethoden verbiedt.

In de opleiding Diergeneeskunde aan de Universiteit Gent (UGent) worden verschillende klinische vaardigheden aangeleerd, gaande van het plaatsen van verbanden tot hechtingen of inspuitingen. Het uitvoeren van deze vaardigheden voor de eerste keer op een levend dier veroorzaakt stress en mogelijk pijn voor de patiënt. Daarom werd in 2016 het Skillslab Diergeneeskunde opgericht, waar gebruik wordt gemaakt van proefdiervrije modellen en simulatoren om diergeneeskundige klinische vaardigheden te onderwijzen.

Dierproeven aan de KU Leuven zijn voor het derde jaar op rij gestegen, zo blijkt uit het jaarverslag van 2022. KU Leuven blijft daarmee koploper in de Benelux wat het aantal dierproeven betreft. Bovendien is het de enige universiteit in België die nog onderzoek doet met primaten.

Aan het begin van de 20e eeuw was de wetenschappelijke gemeenschap in opschudding. Gestimuleerd door de ontwikkeling van celcultuurtechnieken begon de wetenschappelijke gemeenschap zich te richten op het gebruik van innovatieve onderzoeksmodellen. Door cellen buiten levende organismen te laten leven, werd de weg vrijgemaakt voor in vitro testen, oftewel testen die buiten een levend organisme worden uitgevoerd, zoals in een reageerbuis of een kweekschaal. Deze belangrijke vooruitgang heeft aanzienlijk bijgedragen aan de ontdekking en ontwikkeling van nieuwe medicijnen.

Jaarlijks worden wereldwijd miljoenen dieren gebruikt in de vroege stadia van de ontwikkeling van geneesmiddelen. Gemiddeld wordt echter 92% van de kandidaat-geneesmiddelen die dierproeven doorstaan, vervolgens opgegeven in klinische proeven op mensen, voornamelijk vanwege ineffectiviteit of bijwerkingen.