Deze woensdag 24 april is het Wereldproefdierendag, een dag die al sinds 1979 in het teken staat van proefdieren. Een dag om er extra bij stil te staan dat in België jaarlijks nog altijd meer dan 430.000 proefdieren achter gesloten deuren gebruikt worden. Deze dag herinnert ons eraan dat we ons moeten blijven inzetten om een proefdiervrije wereld werkelijkheid te maken.
België behoort tot de EU-lidstaten met het hoogste aantal dieren dat voor wetenschappelijke doeleinden wordt gebruikt. Dierproeven worden voornamelijk gebruikt voor fundamenteel onderzoek dat als enig doel heeft om onze kennis te vergroten over hoe iets werkt of in elkaar zit, zoals biologische processen of ziektes. Daarnaast worden er ook veel proefdieren gebruikt voor toegepast onderzoek, wat gericht is op het toepassen van kennis, bijvoorbeeld om nieuwe geneesmiddelen voor mensen te vinden en te testen op hun toxiciteit of veiligheid.
Extrapolatie van resultaten van dierproeven naar mensen is in beperkte mate mogelijk omdat bepaalde diersoorten genetisch sterk op elkaar lijken. Dit betekent echter niet dat mensen en dieren op dezelfde manier zullen reageren op medicijnen of stoffen. Bovendien zijn dierproeven vaak duur en tijdrovend, waardoor het aantal medicijnen en chemische dat getest kan worden beperkt is.
Er zijn bijvoorbeeld zo’n tienduizend ziekten die mensen treffen, maar er bestaan slechts behandelingen voor ongeveer 500 ziekten. En wat betreft chemische stoffen, is ongeveer 70% van de chemische stoffen op de Europese markt nog steeds niet getest op toxiciteit of veiligheid. Dit betekent dat Europa een zeer grote hoeveelheid chemische stoffen blijft produceren en gebruiken die potentieel gevaarlijk zijn voor mensen, dieren en het milieu.
Gelukkig kan het anders.
Steeds meer wetenschappers maken gebruik van innovatieve proefdiervrije technieken voor hun onderzoek. Deze technieken hebben niet alleen tot doel dierproeven te vervangen, maar stellen wetenschappers ook in staat om biologische processen en ziektes nauwkeuriger te bestuderen, omdat omdat er gebruik wordt gemaakt van menselijk materiaal. Dit kan leiden tot belangrijke doorbraken op het gebied van ziektepreventie en behandeling. Bovendien kunnen proefdiervrije methoden het ontwikkelingsproces van medicijnen en testen van chemische stoffen versnellen, wat een hoop geld kan besparen.
Er zijn ook een aantal initiatieven op nationaal niveau om het aantal dierproeven te verminderen. In het Vlaamse Gewest is bijvoorbeeld een ‘Actieplan vermindering dierproeven’ ontwikkeld in samenwerking met onderzoekers en organisaties om het aantal dierproeven in de regio en daarbuiten te verminderen. In zowel het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest als het Vlaamse Gewest wordt het RE-Place project voortgezet, dat tot doel heeft de bestaande expertise over proefdiervrije technologieën in België te centraliseren in één databank. Daarnaast biedt zowel het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest, als het Waalse Gewest en het Vlaamse Gewest financiering voor verschillende specifieke onderzoeksprojecten gefinancierd op het gebied van proefdiervrij onderzoek.
Helaas worden dieren al zo lang gebruikt voor onderzoek en testen dat het moeilijk is voor overheden en wetenschappers om hier volledig van af te stappen, ondanks het feit dat de zekerheid die dierproeven bieden vaak slechts schijnzekerheid is. Hierdoor verloopt de toepassing en het gebruik van moderne proefdiervrije methoden zeer traag. Bovendien brengen sommige van deze methoden hoge instapkosten met zich mee, waardoor ze moeilijk in alle laboratoria te implementeren zijn. Dit onderstreept de behoefte aan meer financiering en infrastructuur op het gebied van proefdiervrij onderzoek om wetenschappers beter te ondersteunen.
Maar het gaat niet alleen om het hebben van de juiste tools, het gaat ook om het hebben van het juiste know-how. Wetenschappers, technici en andere gebruikers van dieren voor wetenschappelijke doeleinden, evenals de bevoegde instanties die verantwoordelijk zijn voor het beoordelen van onderzoeksprojecten, beschikken niet altijd over de nodige kennis en vaardigheden met betrekking tot proefdiervrije technologieën. Daarom is het van cruciaal belang om hen te voorzien van de juiste training en opleiding om hen te helpen de vaardigheden te verwerven die ze nodig hebben om deze technologieën effectief te gebruiken en verder te ontwikkelen. Er is ook behoefte aan het bevorderen van samenwerking en netwerken tussen verschillende belanghebbenden om het delen van kennis en het uitwisselen van beste praktijken te vergroten en tegelijkertijd vertrouwen in deze nieuwe technologieën op te bouwen.
“Nu het steeds duidelijker wordt dat dierproeven onvoldoende resultaten opleveren, moet dit inzicht serieus worden genomen. De mogelijkheden van proefdiervrij onderzoek zijn eindeloos en als onderzoek kan worden uitgevoerd zonder gebruik te maken van dierproeven, dan moet dat ook gebeuren. Het is echter alleen door proefdiervrije methodes effectief te integreren in beleid en praktijk dat we de overgang naar proefdiervrije wetenschap werkelijkheid kunnen laten worden.”
Op deze Wereldproefdierendag roept GAIA alle betrokken partijen in wetenschap, politiek en beleid op om hun krachten te bundelen en samen te werken aan een veiligere wereld voor mens, dier en milieu, en waarin dieren niet langer hoeven te worden opgeofferd voor onderzoek, testen en onderwijs.
