We worden ons steeds meer bewust van de beperkingen van proefdierenonderzoek en het onvermogen om vanuit dierproeven betrouwbare voorspellingen te doen voor mensen. De Verenigde Staten zijn de afgelopen jaren geëvolueerd tot de dominante speler binnen de cellulaire en in vitro toxicologie markt.
Warren Casey, doctor in de toxicologie, staat aan het hoofd van de Biomolecular Screening Branch van het U.S. National Toxicology Program, National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS) en de uitvoerend directeur van het U.S. Interagency Coordinating Committee on the Validation of Alternative Methods (ICCVAM). Daarvoor was hij directeur van het Centrum voor de evaluatie van alternatieve toxicologische methoden van het National Toxicology Program (NICEATM). Die groepen werken samen aan de ontwikkeling, validering, wettelijke aanvaarding en goedkeuring door de industrie van testmethoden waarbij geen dieren worden gebruikt.
Voordat hij bij het NIEHS kwam, werkte Dr. Casey 15 jaar bij het farmaceutische bedrijf GSK en bekleedde daar verschillende functies, waaronder Hoofd Farmaceutische Microbiologie, Hoofd In Vitro Biomarker Ontwikkeling en Hoofd Ontdekkingstoxicologie en Onderzoek. Dr. Casey ontving in 2016 de Society of Toxicology Award for Animal Welfare.
In 2016 won u een award voor dierenwelzijn (Animal Welfare Award) van de Society for Toxicology in de Verenigde Staten. Gefeliciteerd! Waarom hebben ze u die onderscheiding gegeven?
“Dank u. De award wordt toegekend aan iemand die de ontwikkeling en toepassing bevordert van methodes die proefdieren vervangen, verfijnen of verminderen. Ik kreeg specifiek de onderscheiding voor mijn inspanningen om de kwaliteit van data uit traditionele dierproeven te verbeteren. Zo kunnen nieuwe benaderingen gecreëerd worden. Ook mijn leiderschap in talrijke projecten met als doel dierproeven te vervangen onder meer door computermodellen, werd geprezen.”
Vanuit de onderzoekswereld horen we vaak hetzelfde: “Ook wij zouden liever geen dieren gebruiken voor proeven maar helaas is er geen efficiënt alternatief”. Wat zijn volgens u de toekomstperspectieven op dit gebied?
“We hebben gewoon niet het vermogen om de complexe biologie van dieren na te bootsen. De fysiologie van zoogdieren (mens en dier) is verreweg het meest complexe proces dat ooit op welk gebied dan ook is bestudeerd. Complexer zelfs dan techniek, scheikunde of kwantumfysica. Dat betekent echter niet dat er geen hoop is op een einde aan dierproeven. Ik denk dat we de vragen die we proberen te stellen anders zullen moeten benaderen. Door ons begrip van de menselijke biologie te verbeteren, kunnen we specifieke vragen stellen die kunnen worden beantwoord met behulp van op mensen gebaseerde benaderingen en dus niet langer op basis van dierproeven. Het is hier in de Verenigde Staten echter bijna onmogelijk om de impact van alternatieve proeven te meten op het aantal gebruikte dieren. Ratten en muizen, de diersoorten die het vaakst worden gebruikt in toxiciteitsproeven, tellen niet mee in de statistieken en er geldt geen enkele verplichting om ze mee te nemen in de cijfers. (Noot van de redactie: dit is wel verplicht in Europa).”
De wetenschappelijke resultaten verkregen door dierproeven worden met verschillende argumenten betwist: ze zijn niet altijd relevant voor de mens, veel studies zijn niet reproduceerbaar, ... Toch kunnen wetenschappers erg intimiderend zijn voor mensen die het gebruik van dieren in wetenschappelijk onderzoek in twijfel trekken. Hoe komt dat denkt u?
“Het staat buiten kijf dat dierproeven hebben geleid tot wetenschappelijke doorbraken die levens hebben gered en waarvoor dierproeven de enige mogelijkheid waren. Het historische gebruik van proefdieren is niet voldoende om de voortzetting ervan te rechtvaardigen.”
GAIA is voorstander om het gebruik van proefdieren geleidelijk af te schaffen. Het volstaat niet om te wachten tot er proefdiervrije testen zijn ontwikkeld. Bent u het eens met deze aanpak?
Absoluut! We hebben in 2018 een strategie ontwikkeld (een strategische routekaart voor het vaststellen van nieuwe benaderingen om de veiligheid van chemicaliën en medische producten in de Verenigde Staten te evalueren) en die is buitengewoon nuttig gebleken bij het bevorderen van de ontwikkeling en het gebruik van alternatieve methoden. De reden dat het zo effectief is, is dat het ontwikkeld werd door agentschappen en instellingen die momenteel proefdieren gebruiken. Deze aanpak vereist uiteraard dat deze groepen zich oprecht verbinden tot het beëindigen van het gebruik van dieren. Een strategie van externe groepen, die geen gebruik maken van dierproeven, zou niet logisch zijn geweest en waarschijnlijk ook niet effectief zijn.
Een van de meest voorkomende zorgen bij alternatieven, is dat sommige zogenaamde "diervrije" methoden dat eigenlijk niet zijn. In-vitrotesten kunnen bijvoorbeeld het gebruik van runderserum en antilichamen van dierlijke oorsprong bevatten. Zijn er oplossingen voor dit probleem?
“Ja, er zijn zeker in bijna alle gevallen alternatieven voor het gebruik van laboratoriumreagentia die zijn gemaakt van dierlijke producten. De belangrijkste hindernis is geld, aangezien deze alternatieven doorgaans duurder zijn (in sommige gevallen zelfs aanzienlijk meer) dan veelgebruikte reagentia.”
Wat voor soort methode zou volgens u voor een echte doorbraak kunnen zorgen in het beëindigen van dierproeven?
Wat betreft de vermindering van het aantal dieren dat voor toxiciteitstests wordt gebruikt, zal de toepassing van computerbenaderingen het spel veranderen. Die benadering hebben de regelgevers nodig om beslissingen te nemen over de veiligheid van geneesmiddelen en chemische stoffen. Dit is het gebied waarop we momenteel onze inspanningen richten.
Denkt u dat het gebruik van dieren voor wetenschappelijk onderzoek ooit volledig kan worden verboden? En dat we zullen terugkijken met verbazing, zoals we nu doen over de vreselijke vivisecties die in het verleden plaatsvonden?
Ik denk dat het gebruik van dieren niet langer nodig zal zijn omdat er benaderingen komen die relevanter zijn voor de mens, goedkoper en sneller. Vergelijk het met de oude draaitelefoons of zwart-wittelevisies. Ze zijn niet verboden maar waarom zou iemand ze in hemelsnaam nog willen gebruiken?
Welk type substitutiemethode geeft volgens u de meeste hoop bij het verminderen van het aantal gebruikte dieren op korte, middellange en lange termijn?
Ik denk dat de belangrijkste vermindering van het aantal proefdieren zal komen door de aanpassing van de wettelijke vereisten op dit gebied. Daarna zal de focus liggen op het vervangen van proeven met dieren op het gebied van biologische producten zoals het testen van de potentie en werkzaamheid van vaccins, testen op rabiës, … . Voor die proeven worden meer dieren gebruiken dan voor alle andere toxiciteitstesten gecombineerd. De ontwikkeling van alternatieve methoden op dit gebied ligt nu ruim binnen het bereik van de moderne wetenschap: het is gewoon een kwestie van de nodige middelen inzetten om dit doel te bereiken. De derde mogelijkheid zijn complexe in vitro systemen, zoals weefselchips. De werkelijke impact van deze technologieën op dierproeven zal echter niet zo snel zijn als veel mensen hadden gehoopt, althans als het gaat om toxiciteitstesten. Ik geloof echter dat deze systemen uiteindelijk zullen leiden tot een aanzienlijke vermindering van het gebruik van dieren, vooral op het gebied van biomedisch onderzoek.