Zoals elk jaar stond oktober in het teken van een wereldwijde campagne om mensen bewust te maken van de strijd tegen borstkanker. Een goede gelegenheid om het belang van proefdiervrije modellen in de strijd tegen deze ziekte te promoten.
Van alle kankers is borstkanker de meest voorkomende soort kanker en de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen. In België tellen we elk jaar meer dan 10.000 nieuwe diagnoses van borstkanker. Dit betekent dat één op de negen Belgische vrouwen borstkanker zal krijgen tijdens haar leven. Hoewel veel medisch onderzoek nog steeds op dieren wordt uitgevoerd, wordt er steeds meer gebruik gemaakt van menselijke proefdiervrije methoden in borstkankeronderzoek. En terecht: diermodellen zijn beperkt in het vastleggen van de belangrijke eigenschappen van kanker.
Ondanks de vooruitgang die geboekt is op het gebied van vroegtijdige opsporing en inzicht in de biologie van borstkanker, is er nog steeds te weinig bekend over de oorzaken van recidief en uitzaaiingen. Dierproeven, waarbij bijvoorbeeld genetisch gemodificeerde muizen worden gebruikt om tumoren te reproduceren, is de traditionele methode om kanker te bestuderen. De fundamentele biologische verschillen tussen muizen (en dieren in het algemeen) en mensen hebben tot gevolg dat de ontwikkeling en verspreiding van kanker bij deze twee soorten niet hetzelfde is. Uitzaaiingen zijn bijvoorbeeld vaak minder uitgebreid bij muizen dan bij mensen. Dierproeven zijn daarom niet alleen een bron van lijden, maar ze laten kankerpatiënten ook in de kou staan, omdat wetenschappers geen toegang hebben tot cruciale kennis over de ontwikkeling en verspreiding van de ziekte en potentiële aangrijpingspunten voor medicijnen.
Om effectievere behandelingen te kunnen bieden, is het noodzakelijk om therapieën te gebruiken die beter aansluiten bij de profielen van de patiënten en de klinische en moleculaire eigenschappen van de tumor. Daarom evolueert het onderzoek geleidelijk naar het gebruik van geavanceerde proefdiervrije modellen die de heterogeniteit van borstkanker bij de mens beter nabootsen.
Professor Valerie Speirs en PhD-student Celia Rodriguez van de Universiteit van Aberdeen ontwikkelen momenteel bijvoorbeeld verschillende systemen van menselijke organ-on-a-chip om de kans op uitzaaiing van verschillende soorten borstkanker te voorspellen. Met behulp van fluorescentie in het organ-on-a-chip systeem maakt deze technologie het mogelijk om de migratie van kankercellen van verschillende borstkankersubtypes naar verschillende organen, zoals bot of lever, te volgen. Zodra dit model is geoptimaliseerd, kunnen andere menselijke cellen worden geïntroduceerd om de tumor micro-omgeving beter na te bootsen. Dit complexere model zal het mogelijk maken om aan te tonen of er interactie nodig is tussen verschillende menselijke cellen voor het ontstaan van metastase.
Dit innovatieve onderzoek maakt het niet alleen mogelijk om een snel en goedkoop menselijk model te ontwikkelen dat het gebruik van proefdieren kan vervangen, maar ook om beter te voorspellen hoe groot de kans is dat de borstkanker van een patiënt zich uitzaait. Dit zou het mogelijk maken om de ziekte in een vroeg stadium aan te pakken, voordat het andere weefsels en organen binnendringt, wat het leven van veel patiënten zou kunnen redden.