In een tijd waarin dierproeven steeds harder bekritiseerd worden om hun ethische en gezondheidsrisico’s, bewijst een Belgische innovatie dat het anders kan — en dat die verandering al volop bezig is. In Vlaanderen heeft het Rode Kruis een geloofwaardig, diervriendelijk alternatief ontwikkeld voor foetaal kalfsserum (FKS), dat wereldwijd gebruikt wordt voor celkweek.
Serum uit dierenleed
Jaarlijks worden in Zuid-Amerika naar schatting 1,5 tot 2 miljoen drachtige koeien geslacht. Hun foetussen worden uit de baarmoeder gehaald en krijgen een hartpunctie om bloed af te nemen. Dit bloed wordt verwerkt tot groeiserum (FKS), dat in laboratoria overal ter wereld gebruikt wordt om menselijke cellen te kweken. Deze praktijk veroorzaakt extreem dierenleed en stelt grote ethische en veiligheidsvragen. Toch blijft het serum gangbaar in onderzoek en productie.
De succesvolle sprong van het Vlaamse Rode Kruis
Al bijna 20 jaar bouwt het Rode Kruis expertise op rond bloeddonaties, bloedplaatjes, plasma, eerste hulp en vrijwilligerswerking. Dankzij die wetenschappelijke knowhow groeide de organisatie uit tot een belangrijke speler, met drie onderzoekscentra en zo’n 20 wetenschappelijke publicaties per jaar, vrij toegankelijk voor ngo’s wereldwijd.
Binnen dat kader ontwikkelden onderzoekers onder leiding van professor Hendrik Feys een techniek om serum te produceren uit vervallen menselijke bloedplaatjes. Deze bloedplaatjes worden in ziekenhuizen gebruikt om bloedingen te voorkomen of te stoppen bij patiënten met kanker, bloedziekten of na een transplantatie. Maar ze kunnen slechts vijf dagen bewaard worden. In Vlaanderen moet elk jaar zo’n 3 tot 5 % van die voorraad worden vernietigd. Dankzij deze innovatie krijgen die bloedplaatjes een tweede leven in het labo.
Een ethische, circulaire en veelbelovende oplossing
Het nieuwe serum, een zogenaamd humaan plaatjeslysaat, vervult dezelfde functie als FKS: het ondersteunt celgroei in het laboratorium. Maar in tegenstelling tot het oorspronkelijke serum is dit 100 % humaan, afkomstig van vrijwillige donoren en volledig diervriendelijk. Bovendien wordt biologisch materiaal dat anders vernietigd zou worden, hergebruikt. Zo helpt de innovatie ook om medisch afval te verminderen.
Volgens professor Feys “zitten vervallen bloedplaatjes vol nuttige voedingsstoffen voor celgroei. Dit product blijft binnen de farmaceutische sector en gaat dus niet naar de vleesindustrie.” Het is dus niet alleen diervriendelijk, maar ook een mooi voorbeeld van circulaire innovatie.
Vlaanderen kan momenteel ongeveer 200 liter van dit serum per jaar produceren, voldoende om te voorzien in de vraag naar cel- en gentherapie in de regio. Voor bredere toepassingen, zoals de ontwikkeling van vaccins, zullen de volumes nog moeten stijgen. Er lopen ondertussen gesprekken met partners in Nederland, de VS en IJsland, wat wijst op een groeiende internationale belangstelling.
Naar een onafhankelijke Europese biotechnologie
Deze doorbraak helpt Europa ook om strategisch onafhankelijker te worden van Amerikaanse producenten, die nu nog de markt voor serum uit bloedplaatjes domineren. Door de methode af te stemmen op de Europese regelgeving en bloedverwerking, biedt het Vlaamse Rode Kruis een oplossing die volledig compatibel is met de strenge Europese eisen.
En dit is pas het begin: verschillende biotechbedrijven hebben al interesse getoond in deze diervriendelijke innovatie.
Een overwinning voor dieren, wetenschap en maatschappij
"Met deze innovatie geeft het Vlaamse Rode Kruis het goede voorbeeld", zegt Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts. "Het is onze plicht om dierenleed waar mogelijk te vermijden. In Vlaanderen zijn we gelukkig niet alleen pioniers in dierenwelzijn, maar ook in biotechnologie."
GAIA verwelkomt deze doorbraak. Het toont aan dat medische innovatie, wetenschappelijke efficiëntie en dierenethiek perfect samen kunnen gaan — zonder compromissen.
Bronnen: